Zrozumieć świat w jego zmienności i złożoności
Świat jest złożony. Zabiera bardzo dużo czasu, żeby się o nim wszystkiego dowiedzieć. W związku z tym, w naukach ścisłych w szczególności, od lat stosuje się tak zwaną brzytwę Ockhama, zasadę uproszczenia abstrakcji. Ta zasada bardzo dobrze działa w naukach technicznych. Większość technologii jest oparta na tym, że badacze wprowadzający na przykład zasady fizyczne, abstrahowali od mniej ważnych zjawisk, koncentrowali się na tym, co najważniejsze. W biologii to nie działa. My jesteśmy systemami biologicznymi i wszystko, co się dzieje w systemie wzajemnie na siebie wpływa. Dlatego też wielu ludzi próbuje zrozumieć świat jako coś stabilnego. Natomiast świat stabilny nie jest. I to nas trochę przeraża.
Prof. Maciej Henneberg, dhc UŁ
Ewolucja człowieka jest procesem, to nie jest skakanie z jednego gatunku w drugi, ale proces ciągły. Jest ona faktem. Faktem są znaleziska kopalne datowane na 7 milionów lat, które trudno kwestionować, a obecne badania kwasów nukleinowych też dokumentują nasz związek ze zwierzętami.
Prof. Hennenberg starał się przekazać tę zależność i dowody na ewolucję człowieka, w świetle własnych badań, podczas godzinnego wystąpienia, którego zapis jest podłączony do niniejszego tekstu. Wykład zakończył się ważnym momentem przekazania na ręce prof. Elżbiety Żądzińskiej, Rektor UŁ, kopii niektórych znalezisk, o których wspomniał w wykładzie Profesor. Kopie czaszek zostały wykonane podczas pobytu naukowego prof. Henneberga na Uniwersytecie w Johannesburgu. Przekazane materiały zasiliły zasoby Katedry Antropologii Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego i służą studentom.
Przy tej okazji warto przypomnieć o szeroko zakrojonej, wieloletniej współpracy prof. Macieja Henneberga z zespołem naukowym Katedry Antropologii Wydziału Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytetu Łódzkiego, kierowanym przez prof. Elżbietę Żądzińską. W ramach współpracy realizowane są staże pracowników naukowych UŁ w Uniwersytecie w Adelajdzie oraz staże doktorantów tejże uczelni w Uniwersytecie Łódzkim. Rezultatem akademickiej wymiany są wspólne badania i publikacje zamieszczane w prestiżowych czasopismach naukowych z zakresu biologii i medycyny.
Kopie czaszek przekazane dla Katedry Antropologii UŁ
Prof. Maciej Henneberg – niezwykły życiorys
Urodził się w 1949 r. w Poznaniu, w rodzinie o silnych tradycjach patriotycznych, zaangażowanej w walkę o wolność. Jego ojcem był Wacław Henneberg, służący w czasie II wojny światowej w 8. Armii Montgomery’ego, stryjem – major Zdzisław Karol Henneberg, dowódca Dywizjonu 303. Wcześnie umierają mu rodzice, a opóźnioną maturę zdaje dopiero w liceum dla pracujących.
Dom Macieja Henneberga, we wspomnieniach jego samego, był ostoją wolnej myśli i nauki. Wcześnie dowiaduje się o tym, czym był dla Polaków Katyń, dużo czyta, języków obcych uczy się w domu pod okiem krewnych. Nic dziwnego, że po latach sam wybiera drogę naukową. Studia biologiczne kończy na Uniwersytecie im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, tam także uzyskuje stopień doktora.
Angażuje się w ruch związkowy „Solidarność” i szybko staje na czele związku na uczelni. 13 grudnia 1981 roku zostaje internowany, jako jeden z pierwszej dziesiątki przeznaczonych do internowania w Poznaniu i przebywa w areszcie przez 100 dni. W więzieniu mocno podupada na zdrowiu i zostaje przeniesiony do szpitala, a następnie zwolniony do domu. Małżeństwo Hennebergów zostaje następnie poddane dojmującym represjom i uporczywemu nękaniu przez Służbę Bezpieczeństwa PRL; z tego powodu w 1984 r decydują się na wyjazd z Polski i życie na emigracji.
Prof. Maciej Henneberg na emigracji od początku wpada w wir życia naukowego, dzięki znajomości języka angielskiego oraz wcześniejszej wymianie naukowej z instytucjami badawczymi w krajach spoza Żelaznej Kurtyny. Pracuje na uczelniach w Niemczech, USA, RPA, Szwajcarii, Indonezji, Anglii (University of Oxford), we Włoszech (finansowane przez National Geographic Society) i Australii. Obecnie mieszka i pracuje, właśnie w Australii.
Prof. Maciej Henneberg, dhc UŁ
Chodzić własną drogą w nauce
W obszarze zainteresowań naukowych Profesora mieszczą się zagadnienia dotyczące: ewolucji i mikroewolucji człowieka, ewolucji ludzkiego mózgu, ewolucji biokulturowej, ekologii człowieka, genetyki populacyjnej, paleodemografii, demografii historycznej, paleopatologii, auksologii, anatomii, anatomii porównawczej, ergonomii, archeologii i zagadnień medyczno-sądowych.
Prof. Henneberg jest prawdopodobnie najbardziej znany z pracy, której jest współautorem, nad homo FLORESIENSIS – nazwanym „człowiekiem Hobbitem”, w rzeczywistości homo sapiens z zespołem Downa, co zbiegło się z trylogią „Władca Pierścieni” (2004 rok) i odbiło szerokim echem w świecie nie tylko nauki, ale w dyskursie popularnonaukowym a nawet rozrywkowym.
Przez wiele lat Profesor służył także swoją wiedzą ekspercką z zakresu antropologii sądowej, wydając opinie w postępowaniach karnych i cywilnych prowadzonych przez sądy w Polsce, USA, RPA i Australii.
Nie boi się iść swoją własną ścieżką w nauce i ogłaszać wyniki badań, które nie zawsze stoją w zgodzie z popularnymi poglądami czy dyskursem naukowym. W 2011 r. prof. Henneberg odkrył, że wzrost Australijczyków ustabilizował się od lat 90. i obalił tym samym popularne wyobrażenia o ciągłym wzroście wzrostu ludzi w ciągu ostatnich stu lat. Zespół badaczy pod kierownictwem prof. Henneberga teoretyzował w 2013 r., że inne popularne wyobrażenie – ludzie są bardziej inteligentni niż inne zwierzęta – jest niedokładne, ponieważ różne gatunki po prostu myślą inaczej.
Prof. Maciej Henneberg prowadził także z dużym zaangażowaniem zajęcia dydaktyczne, zarówno w Polsce jak i w wielu krajach świata, niemalże na każdym kontynencie. Wypromował licznych magistrów i 33 doktorów, z których wielu zajmuje dziś stanowiska profesorskie w RPA, Polsce, Szwajcarii, Australii, Finlandii i Indonezji.
Prof. Elzbieta Żądzińska, Rektor UŁ i Prof. Maciej Henneberg, dhc UŁ
Receptą prof. Macieja Henneberga na życie naukowe jest wiara w to co się robi, nieustająca ciekawość świata, pasja i odkrywanie tego, co nieodkryte.
Tego właśnie życzymy Wszystkim Naukowczyniom, Naukowcom i Entuzjastom Nauki, aby nie opuszczała Was dociekliwość, ciekawość w poznawaniu prawideł rządzących światem i kreatywność w tworzeniu nowatorskich pomysłów badawczych.
Specjalne słowa kierujemy do młodych adeptów nauki, którym życzymy, aby na swojej drodze spotykali mądrych mentorów, takich jak prof. Maciej Henneberg, którzy będą dla Was wzorem i wsparciem w rozwoju naukowym. Niech otaczają Was ludzie, którzy nie tylko dzielą się swoją wiedzą, ale także pomagają w nawigowaniu po niełatwym, lecz pięknym świecie nauki, oraz umożliwiają wspólną pracę badawczą.
Sylwetka prof. Macieja Henneberga, dhc UŁ
Relacja z wręczenia doktoratu honoris causa prof. Hennebergowi
Zdjęcia: dr Bartosz Kałużny i Maciej Andrzejewski,
Redakcja: Honorata Ogieniewska i Michał Gruda (Centrum Komunikacji i PR)